Yok yok Adobe’nin hava yolu işletmeciliğine falan girdiği yok :) Adobe Integrated Runtime’nin kısaltması olan AIR, Adobe tarafından geliştirilmekte olan ve web geliştiricilerinin var olan geliştirme yeteneklerini (Flash, Flex, HTML, JavaScript, CSS (Cascading Style Sheets), vs.) kullanarak oluşturdukları masaüstü uygulamalarını farklı işletim sistemleri (Windows, Mac OS X, Linux) üzerinde çalıştırabilen bir çalıştırma ortamıdır. 10 Haziran’a kadar Apollo kod adı ile tanıtılan bu geliştirme ortamı, bu tarihte ilk kamuya açık betasının da yayınlanmasından sonra ismi de AIR olarak değiştirimiştir. Şu an hala Beta 1 aşamasında olan AIR’in, Adobe MAX 2007 esnasında Beta 2 sürümü yayınlanacak ve bu sene sonuna doğru da 1.0 kararlı sürümünün piyasaya çıkacak. Beta sürümlerinde sadece Windows ve Mac OS X desteklense de 1.0 ile beraber Linux desteği de bunlara eklenecek. Adobe’nin AIR ve tamamlayıcı diğer teknolojileri için duyurduğu yol haritası şu şekilde:

Adobe’nin bu teknoloji ile amaçladığı şeylerin en başında var olan Zengin Internet Uygulmalarını (RIA) web tarayıcılarından çıkartıp masaüstü ortamına getirme gelmektedir. Böylelikle geliştiricilerin yıllarca yaptıkları yatırımlar küçük değişiklikler ile korunucak, bunun yanı sıra web tarayıcılarının kısıtlamalarından (çevirim dışı depolama, domainler arası script istekleri, vs.) kurtulan uygulamalar daha etkili bir şekilde çalışmaya devam edeceklerdir. En basitinden AJAX (Asynchronous Javascript And XML) uygulamalarının meşhur tarayıcı geri butonu (yenileme butonunun da aşağı kalır tarafı yok ya) problemini ele alalım. AJAX çağrılarıyla mutlu mesut çalışan web uygulamanız sadece tek bir sayfa üzerinde çalıştığı için adres çubuğunda hep aynı adres bulunmaktadır. Normal bir web sayfasında olması gibi uygulamanızda bir önceki ekrana geri gitmek isterseniz çok doğal olarak eliniz tarayıcınızın geri butonuna gidecektir. İşte bu noktada eğer (farklı tarayıcı aldatmacaları ile) önleminizi almadıysanız bir önceki ziyaret ettiğiniz siteye gidecek ve uygulamanız o sayfadan kaldırılacaktır. Benim düşünceme göre, adres çubuğu ve navigasyon butonlarının olmayışıyla Adobe AIR buna mükemmel bir çözüm getirmekte. AIR ile yaptığınız uygulama penceresi sadece size ait olacağı için bunun gibi dış etkenlerden etkilenmiş olmayacaksınız. Şu anda Adobe AIR’in desteklediği özellikler şu şekilde:

• Mac desteği (OS X 10.4.8 ve üstü (Intel ve PPC))
• Windows desteği (Windows XP ve Windows Vista Home Premium Edition)
• Dosya I/O API’si
• Gömülü SQLite veritabanı
• Flash Player 9 dahilindeki tüm fonksiyonalite
• Pencereler ile ilgili API’ler
• Komut-satırı araçları (ADL ve ADT)
• Flash içerisinde HTML içerik
• Üst-seviye HTML uygulamaları
• ActionScript / JavaScript Script bağlantı desteği
• AIR uygulamaları geliştirmek için Flex Builder ve Flex Framework desteği
• Uygulamalarda komut-satırı argüman desteği
• Sürükler ve bırak desteği
• Zengin Pano (Clipboard) desteği
• Sistem Menu API’si (beta aşamasında sadece Mac için)
• İnternet bağlantısını tespit etmeyi sağlayan API
• Dosya türü ilişkilendirme desteği
• Uygulamalarınıza özel simge koyabilme
• PDF desteği

Çok basit bir mantığa sahip olan ve bir o kadar da etkili olabilecek bu teknolojiyi destekleyen kişi/kuruluşlar pek de yadsınacak bir nitelikte değil. Mesela AJAX terimini ortaya atan Jesse James Garrett bir röportajında AIR’i web uygulamalarını arttıracak başka bir destekçi olarak gördüğünü belirtti. Ayrıca daha beta aşamasında olmasına rağmen bir çok hatrı sayılır site/kuruluş AIR’e şans veriyor. Popüler sosyal imleme ağı olan Digg’in kamuya açık API’sini duyurmasının hemen ardından düzenlediği Visualization Contest (Görselleştirme Yarışması) için Adobe AIR kullanımını teşvik etti. Yine Digg ile ilgili olarak, kurucusu Kevin Rose’un yeni sosyal ağ/mikro-blog projesi olan Pownce masaüstü istemcisi için de Adobe AIR tercih edildi. Popüler açık arttırma sitesi eBay de kullanıcılarının masaüstü ortamında daha rahat teklif vermelirini ve aradıkalrı ürünleri bulmalarını sağlayacak San Dimas Projesinde de yine AIR’i tercih etti.

Adobe bu teknolojiyi yaymak için bir çok girişimde bulunuyor. Bunlarda en sonuncusu on AIR Bus Tour. Düzenlediği bu otobüs turuyla Amerika’daki 18 şehri dolaşarak orada seminerler/workshoplar düzenliyor. Bu etkinliklere katılamayanlar için ise bunların video kayıtlarını sitesinde yayınlıyor. Bu seminerleri veren Adobe AIR geliştiricileri ayrıca bloglarında konuyla ilgili yazılar ile teknolojinin nasıl kullanılacağı hakkında bilgiler veriyor. Bunlardan bazıları: Kevin Hoyt, Mike Downey, Daniel Dura, Mike Chambers. Ayrıca yeni bir oluşum olan AIRApps.net AIR uygulama geliştiricilerini bir araya topluyarak bir komünite oluşturmaya çalışıyor.

Eğer Adobe AIR ilginizi çektiyse sitesine gidip daha ayrıntılı bilgili alabilir, konuyla ilgili SSS’yi okuyabilir (tüm sorularıma cevap buldum diyebilirim), “Adobe Integrated Runtime (AIR) for JavaScript Developers Pocket Guide” kitabının ücretsiz elektronik versiyonunu indirebilirsiniz (PDF, 4.23MB).

Son bir link olarak favori JavaScript kütüphanem Ext JS ile nasıl bir Adobe AIR uygulaması geliştirileceği ile ilgili şu yazıya göz atmanızı tavsiye ederim.